Europan 10 | Buitenweg Emmen
- Opdrachtgever Europan Prijsvraag
- Locatie Buitenweg Emmen
- Status Deelname Prijsvraag 2009
- Team Martijn Verhagen | Paul van den Berge | Suresh Debidin | Katelijne De Wolf
"Acupunctuur in gelaagdheid voor stedelijke transformatie"
Europan 10 Buitenweg Emmen
Deelname aan prijsvraag Europan 10 op de locatie Buitenweg Emmen. Met Thema European Urbanity – Residential Life, Distance and Proximity, Sustainability. Ontwerpvisie door middel van acupunctuur in gelaagdheid, waarbij puntsgewijze interventies plaatsvinden op verschillende schaalniveaus.
Context van Emmen
Emmen is een stad die zich onderscheidt als een open en groene omgeving, nauw verbonden met het omliggende landschap. Zijn structuur en karakter zijn duidelijk gevormd door zijn geschiedenis, met twee belangrijke fasen van groei. De eerste fase werd gekenmerkt door lokale veenwinning, terwijl de tweede fase werd ingeluid door de industrialisatie. Deze industrialisatie bracht een enorme transformatie teweeg, waarbij het stadscentrum een hogere dichtheid kreeg langs de as, terwijl aan de randen stadsuitbreidingen plaatsvonden met lagere dichtheden.
Ondanks deze ontwikkelingen heeft de stad altijd vastgehouden aan het thema van een open en groene omgeving. Dit heeft echter ook geleid tot een gefragmenteerde stad, met grote contrasten tussen open ruimtes en drukke stedelijke gebieden. Deze fragmentatie heeft de verbinding tussen verschillende delen van de stad belemmerd. Momenteel stagneert de ontwikkeling en groei van de stad, wat zelfs heeft geleid tot een afname van het inwonersaantal.
Plangebied in de Voorstad
Het plangebied bevindt zich aan de zuidkant van de stad, net binnen de stedelijke ring van Emmen. Dit gebied, aangeduid als de Voorstad, wordt begrensd door het spoor en de Wilhelminastraat aan de oost- en westzijde, en door de Van Schaikweg en Dordsestraat aan de noord- en zuidzijde. Het plangebied is goed bereikbaar maar vormt tegelijkertijd een geïsoleerd kwadrant binnen de stedelijke structuur. Het mist een duidelijke identiteit en verbinding met de rest van de stad, waardoor het een ongeordende aanblik biedt. Dit wordt versterkt door de onsamenhangende mix van vrijstaande woningen, een massaal appartementencomplex met supermarkt, bedrijfsloodsen en kleine winkels.
Uitdaging en doelstelling
De uitdaging ligt in het transformeren van dit geïsoleerde gebied tot een aantrekkelijke stedelijke omgeving, waar het stadsleven geïntensiveerd wordt en een verbinding met de rest van de stad tot stand komt. Het is essentieel om dit gebied nieuw leven in te blazen en het een centrale rol te laten spelen in de stedelijke dynamiek van Emmen.
Acupunctuur in gelaagdheid voor stedelijke transformatie
Emmen staat aan de vooravond van een derde stadsmetamorfose, gedreven door ambitieuze plannen zoals het verplaatsen van het Dierenpark naar het westen en de herontwikkeling van de bestaande locatie tot een levendig stadspark, samen met nieuwbouwprojecten langs de Hondsrugweg. Deze ontwikkelingen beogen een aanzienlijke stedelijke groei te realiseren.
Een conventionele herinrichting van het plangebied zou niet volstaan om de verbinding met de stad te behouden of te versterken. Om echt aan te sluiten bij deze ontwikkelingen moeten er ingrepen worden gedaan op verschillende niveaus. Om een krachtige en duidelijke positie te verwerven binnen het stedelijk weefsel moeten de specifieke interventies zelfs groter zijn dan de fysieke dimensies van het plangebied.
Door middel van acupunctuur in gelaagdheid, waarbij puntsgewijze interventies plaatsvinden op verschillende schaalniveaus, zal een golf van stedelijke transformatie ontstaan die zich verspreidt naar andere delen van de stad. De combinatie van ingrepen op verschillende schaalniveaus, samen met de interactie tussen stedenbouw, architectuur, programma en typologie, zal elkaar versterken in hun impact als een soort ‘contra-irritatie’.
Het concept omvat vier specifieke ingrepen in het plangebied. Deze ingrepen zullen niet alleen effect hebben op het directe gebied, maar zullen ook uitstralen naar het omliggende gebied en de hele stad Emmen. De ingrepen omvatten het toevoegen van een nieuw treinstation, het creëren van een stedelijk plein, de transformatie van het plangebied van een onsamenhangende zone tot een bruisende binnenstedelijke hotspot, en het toevoegen van een opvallend landmark.
Conceptuele benadering
Het plangebied is zorgvuldig ingebed in het stedelijke weefsel, waarbij de unieke kenmerken van Emmen zijn vertaald naar een levendig stedelijk woonblok. Het blok combineert stedelijke levendigheid met groene open ruimtes, zoals kwalitatieve binnenhoven en landelijke zones aan de randen. Door deze openheid ontstaan zichtlijnen tussen de verschillende delen van het blok, waardoor een sterke relatie met de omgeving wordt gecreëerd en de stad als het ware het blok wordt ingetrokken.
Delen van het maaiveld worden opgetild, waardoor zowel op de begane grond als op hogere verdiepingen grondgebonden woningen ontstaan, en groene plateaus boven het maaiveld worden gecreëerd. Deze open ruimtes benutten en versterken de bestaande kwaliteiten van de omgeving. Het plan omvat diverse openbare ruimtes met elk een eigen karakter, waardoor een gevarieerde mix van woningtypen en functies ontstaat. Deze onderbrekingen brengen licht en lucht in het woonblok.
Architectonisch ontwerp
De architectuur combineert een helder opgezette openbare ruimte met krachtige architectonische elementen. Door de open structuur van het blok ontstaan verschillende ‘gebouwen’, die als monolithische metselwerkvolumes verspreid staan. De openbare ruimte verbindt deze gebouwen en geeft het geheel een eigen identiteit. De variatie in de gebouwen is ingegeven door hun specifieke ligging en oriëntatie, wat resulteert in een gevarieerd architectonisch beeld. Naast woningen herbergt het gebouw ateliers, commerciële ruimtes en winkels, zichtbaar achter een transparante plint.
Boven deze plint ‘zweeft’ een groot volume met verschillende woningtypen, bekleed met warme, bonte baksteen. De woningen zijn strategisch geplaatst: atelierwoningen langs pleinen, waterwoningen langs waterpartijen en stadswoningen langs straten. De entrees voor woningen en winkels zijn op opvallende locaties geplaatst, terwijl de alzijdige vormgeving en opvallende gevel bijdragen aan de stedelijke uitstraling. Door toevoeging van balkons en uitsparingen ontstaat een boeiend gevelbeeld dat bijdraagt aan de stedelijke allure van Emmen.
Materiaal en Constructie
Het uitnodigende woonblok heeft een opvallende gevel van diep rood genuanceerde baksteen, samen met grote metalen kozijnen die de aandacht trekken vanuit alle richtingen. Het ontwerp heeft bewust enkelvoudige voorgevels, waardoor het blok vanuit alle hoeken goed zichtbaar is. Hierdoor ontstaat een sculpturaal effect dat verschillende beelden oplevert terwijl je eromheen rijdt, en dat reageert op de omgeving en de stad Emmen zelf. De metalen kozijnen zijn traditioneel gedetailleerd, waardoor een combinatie van klassieke en moderne architectuur ontstaat. Het spel tussen beslotenheid en transparantie zorgt voor een harmonieus samengaan met mooie zichtlijnen door het woonblok heen.
Als dakafwerking wordt grind en gras voorgesteld, wat zorgt voor een verhoogd warmteaccumulatie-effect en een aangenaam uitzicht vanuit de bovengelegen woningen en het landmark. Het grasdak verlengt tevens de levensduur van de waterkerende laag en voorkomt wateroverlast en afvoerproblemen bij hevige regenval. Dit draagt bij aan de naadloze integratie van het woonblok in het open groene stedelijke landschap van Emmen.
Programma en functies
Het gekozen programma voor de locatie is nauw verbonden met het doel van de opgave, namelijk het transformeren van onsamenhangende bebouwing tot een aantrekkelijk gebied. Het gebied moet een mix van stedelijke en landelijke sferen bieden, waar het prettig wonen en verblijven is.
De nadruk ligt op woningfuncties, omdat het menselijke aspect van cruciaal belang is voor de nieuwe rol van het plangebied. Het moet vooral aantrekkelijk zijn voor groepen die momenteel niet worden bediend door het woningaanbod van Emmen, zoals starters, jonge gezinnen en actieve ouderen. Het programma omvat niet alleen pure woonfuncties, maar ook combinaties van wonen en werken, zoals atelierwoningen aan het plein.
Daarnaast wordt ruimte geboden voor horeca en andere commerciële functies, die het stedelijke karakter van het gebied versterken en aantrekkelijk maken voor diverse doelgroepen. Door horeca op het plein te concentreren, kan dit dienen als een stedelijk podium waar verschillende activiteiten plaatsvinden.
Door bepaalde zones in het plangebied te reserveren voor specifieke woningtypen, gerelateerd aan het wegprofiel of omliggende functies, wordt de ontwikkeling van nieuwe woningtypologieën gestimuleerd en geïntegreerd met de nieuwe gebiedskenmerken. Hierdoor wordt de diversiteit en levendigheid van het gebied versterkt en komt de opgave om nieuwe woonvormen te ontwikkelen volledig tot zijn recht.
“European Urbanity – Residential Life, Distance and Proximity, Sustainability” - “Revitalization” in Urban Acupuncture
Europan 10
Emmen - Buitenweg
